De laatste dagen protesteren boeren in België en de rest van West-Europa tegen de schamele prijzen die ze krijgen voor hun producten. Een liter melk brengt een boer vb. 24 tot 26 cent op, de laagste prijs in vijf jaar tijd. Voor vlees en verse groenten is de trend gelijkaardig, of ze nu klassiek geproduceerd worden of bio.

Te weinig om te overleven, zoals heel wat boeren getuigen. Velen onder hen worden wakker met het idee ook die dag opnieuw verlies te maken.  Dat is over gans Europa zo. Vanuit de eigen contacten ervaart Climaxi hoe tientallen boeren de laatste jaren hun spaarcenten moeten op souperen om hun bedrijf in leven te houden.

Uiteraard zijn daar een aantal oorzaken voor. Op lange termijn is onze landbouwpolitiek al jaren nefast. In 15 jaar tijd stopten vier op de tien Vlaamse boeren met hun bedrijf. Vlaams Parlementslid Bart Caron: “De oorzaak van de koude sanering van de landbouwsector is het exportmodel dat familiale boerderijen in een grootschalige exportmachine veranderde. 26 eurocent is wat een Vlaamse boer kreeg voor een liter melk in mei. Maar het kostte hem 32 eurocent om die liter te produceren. Tegelijk voert de Vlaamse agro-industrie soja in vanuit Brazilië, produceert er hier industrieel vlees mee, om het vlees dan naar Japan of Zuid-Korea uit te voeren. Een hallucinante 87 procent van het vlees dat we in Vlaanderen produceren, wordt uitgevoerd. Onze landbouwers zijn het eerste slachtoffer van dat exportbeleid.”

Dat de crisis nu acuut wordt heeft voor sommige sectoren (fruit, varkensvlees) te maken met de Russische boycot, op zich een reactie op een Europese boycot enz.  In de melksector is het opdoeken van de quota een groot probleem. Die quota regelden vroeger wie hoeveel kon produceren. Ze waren een reactie op de Europese melkplassen en boterbergen uit de jaren zeventig. Ze leidden tot uitwassen (verkoop van quota aan monsterprijzen) maar regelden nog enigszins de vrije markt. Sinds het loslaten van die quota is de markt volledig vrij met alle gevolgen van dien: overproductie en crashende prijzen. Net als in andere sectoren wurgt de zogezegde vrije markt elk menselijk initatief en wordt ze door politici gebruikt als argument om niks te moeten doen. Landbouwminister Joke Schauvlieghe op de website deredactie.be: “Europa laat niet toe dat wij ingrijpen op de markt. Dus er moet een structurele oplossing komen uit Europa.”

GROOTWARENHUIZEN

Bovendien zit de interne structuur van de markt totaal verkeerd. Door het realiseren van de documentaires “Fish & Run” kent Climaxi de situatie in de visserij relatief goed. In die documentaires getuigden handelaars én producenten over marktmanipulatie binnen het veilsysteem. Verschillende grote opkopers (Retail bedrijven) stellen dezelfde koper aan en drukken prijzen op de veiling door samen aan te kopen. Het principe van de concurrentie valt weg en de prijzen zakken. Hetzelfde gebeurt in de landbouwsector. Heel wat warenhuizen oefenen druk uit op veilingen en andere structuren om de prijzen naar beneden te halen.

In de melksector wordt er niet gewerkt met veilingen. Zuivelbedrijven kopen de melk op en halen die rechtstreeks af bij de boeren. Zij bepalen de prijs en de voorwaarden. Méér en méér conflicten dagen daar op: bedrijven weigeren nog melk op te halen omdat de oprit niet breed genoeg is. Ze stoten klanten af die te weinig leveren en ze halen de prijs naar beneden.

Climaxi vermeldde dit jaar nog de NV Colruyt als een kandidaat-Greenwasher. Een aantal getuigen lieten ons weten dat ook Colruyt deze praktijken gebruikt, terwijl het bedrijf zich anderzijds profileer als groen én sociaal en vb. lid is van de het Transitienetwerk Vlaanderen. Colruyt reageerde zéér ontevreden op deze nominatie.

Alle bedrijven zijn in dit bedje ziek. De klant wordt opgevoerd als excuus: mensen willen goedkoop voedsel, dus wij kunnen niet anders, is de redenering. Die consumententrend is inderdaad een feit. Volgens Climaxi gaat het evenwel niet op om enkel de consumenten te viseren. Mensen hebben inderdaad een individuele verantwoordelijkheid, maar een probleem kan men maar veranderen via structurele oplossingen. Bovendien komen méér en méér mensen in armoede terecht en wordt de groep van mensen die zich geen verantwoord voedsel kunnen aanschaffen steeds groter.

Climaxi is voor minimum- en maximumrijzen in de sector, maar vindt dan ook dat die moeten doorgerekend worden in de index. Met een index moet men niet gaan springen of prutsen.

Een ander euvel in de sector is de verwevenheid tussen de Boerenbond en de commerciële actoren. De Boerenbond heeft zich door de jaren ontwikkeld als een sterke speler met heel wat commerciële belangen in de dierenvoedingsector (Aveve) en eigen loonbureaus (SBB). Die belangen lopen, om het zacht te zeggen, niet altijd gelijk met die van de boeren zelf.

Ondertussen tonen kleine boerderijen met een eigen winkel, CSA-boerderijen, coöperatieven in binnen-en buitenland of fairtrade-acties als Fairebel en Biodia de weg. Climaxi werkt met deze initiatieven samen door verkoop in de Eco&Fair winkel te Herzele en projecten als De Eetbare Stad inGent. Lokale productie en korte keten zijn een belangrijke sleutel om het klimaatprobleem op een sociaal rechtvaardige manier op te lossen. Zo werken we aan concrete punten. Climaxi steunt dan ook de acties van de boerenvakbonden voor een rechtvaardiger prijs.

Filip De Bodt