Wanneer mensen illegaal in ons land verblijven, kan de politie hun woning binnendringen en hen oppakken met het oog op uitwijzing. Om de woning te betreden heeft men telkens een (rechterlijk) mandaat of toestemming van de bewoner zelf nodig. In antwoord op een mondelinge vraag van CD&V-Kamerlid Nahima Lanjri gaf bevoegd minister van Binnenlandse Zaken Jambon echter een ongewone lezing van de mogelijkheid tot het binnendringen van de woning. Volgens de minister hoeft er helemaal geen toestemming gegeven te worden door de mensen die de woning bezetten, noch hoeft hiervoor een rechterlijke toestemming verleend te worden. “Deze visie is niet correct en schendt bovendien de Grondwet. Het uitwijsbeleid is het cruciale sluitstuk van ons asielbeleid, maar moet wel volgens de regels van de rechtsstaat gebeuren.”, vindt Lanjri.

Zowel het artikel 15 van de Grondwet als artikel 8 van het EVRM waarborgen de onschendbaarheid van de woning. Dat wil zeggen dat bijvoorbeeld politiemensen een woning enkel kunnen betreden met toestemming van de bewoner zelf of in de gevallen die de wet bepaalt (bv. in het kader van een terroristisch onderzoek). Ook de wet op het politieambt (art. 31 met betrekking tot de bestuurlijke aanhouding) is hierover zeer duidelijk: een woning kan enkel betreden worden met toestemming van de bewoner of met een bepaald mandaat, zoals een rechterlijk huiszoekingsbevel. “Toen ik over een casus waarin vermoedelijk ook huisvredebreuk door de politie werd gepleegd een mondelinge vraag aan federaal staatssecretaris van Asiel Francken stelde, bevestigde hij dat men niet zomaar een woning kan betreden zonder toestemming van de bewoner of een rechterlijk mandaat.”, licht Lanjri toe. “Een arrest ten aanzien van de staatssecretaris onderstreept trouwens deze wettelijke bepalingen.”, voegt ze toe.

Tijdens de commissie Binnenlandse Zaken van woensdag 21 september koos federaal minister van Binnenlandse Zaken Jambon er echter voor om zijn visie te baseren op de juridische figuur ‘heterdaad’. Volgens hem is er dus geen toestemming of rechterlijk bevel nodig. De letterlijke quote luidt als volgt: “Ondanks de onschendbaarheid van de woning blijft de politie bevoegd om wanbedrijven en misdrijven die op heterdaad gepleegd worden, vast te stellen […] Het illegaal verblijf is een voortdurend misdrijf, met als gevolg dat de woning 24 op 24 uur betreden kan worden zonder huiszoekingsbevel of toestemming van de inwoner.”. CD&V-parlementslid Lanjri reageert verbaasd: “De politie kan inderdaad een woning betreden zonder huiszoekingsbevel indien er sprake is van een betrapping op heterdaad. Maar dat is absoluut niet het geval wanneer de politie een woonst betreedt om mensen op te pakken die hier illegaal verblijven. Het gaat hier immers niet om een betrapping op heterdaad, maar om het betreden van een woning om een irregulier verblijf vast te stellen. Een betrapping op heterdaad doet zich bijvoorbeeld voor wanneer de politie een misdrijf vaststelt op straat en de persoon in kwestie vervolgens wegvlucht in zijn of haar woning. Zo kan het gaan om iemand die na een identiteitscontrole wegvlucht omdat hij of zij geen geldige verblijfspapieren heeft, maar betrapping op heterdaad is evenzeer van toepassing op pakweg een drugsdealer of winkeldief. Daar gaat het hier niet over.

Het gaat hier louter om aanwijzingen van een illegaal verblijf, een situatie die controle vergt door de onderzoeksrechter vooraleer die een huiszoekingsbevel kan verlenen.”. Ze gaat verder: “Het is vreemd dat minister Jambon afwijkt van de wettelijke bepalingen zoals staatssecretaris Francken deze aan mij bevestigde in juli. Zo’n koerswijziging is binnen de regering niet afgesproken. De twee antwoorden op mijn mondelinge vragen spreken elkaar tegen. Ik maak me dan ook zorgen hoe men op het veld te werk gaat. Trouwens: men kan dit onwettige optreden van de politie aanvechten bij de rechter. Indien men gelijk krijgt, wordt de persoon in kwestie in vrijheid gesteld. De verwijdering van het grondgebied vindt dus niet plaats. Naast de kosten voor de overheid, loopt de uitwijzing dus aanzienlijke vertraging op. Dit is een extra argument om de regels correct na te leven.”. De CD&V-politica maakt nog een bijkomende bedenking: “Indien we dergelijke redenering volgen, dan zou ieder voortdurend misdrijf een zogenaamde permanente toestand van heterdaad opleveren. Zo zou je ook bij fiscale zondaars zonder huiszoekingsbevel kunnen binnentreden om de delictuele toestand vast te stellen.”.

Lanjri besluit: “Een adequaat terugkeerbeleid is zonder twijfel het belangrijke sluitstuk van een humaan asielbeleid. Mensen die illegaal op ons grondgebied verblijven moeten op gepaste wijze worden teruggeleid naar hun land van herkomst of naar een ander veilig land waar zij verblijf kunnen krijgen. Dit moet wél gebeuren met respect voor de Grondwet en de fundamentele regels van onze rechtsstaat. Dergelijke interpretatie van de grondwettelijke vrijheden door een minister van Binnenlandse Zaken horen niet thuis in een democratie en rechtsstaat. Ik roep de minister dan ook op om de politiediensten te instrueren zodat zij met respect voor de rechtsstaat hun taken vervullen.”.